Nakon što je dokumentarni film režisera i producenta Borisa Malagurskog Republika Srpska: Borba za slobodu premijerno prikazan u Banjoj Luci, planirano je bilo njegovo prikazivanje i u gradovima širom Evrope. Međutim, spontanim, a poslije i koordiniranim djelovanjem pojedinaca, udruženja i bosanskohercegovačke i albanske dijaspore uspjelo se u nakani sprečavanja javnih projekcija ovog propagandnog dokumentarnog filma u Evropi.
Online peticiju protiv javnog prikazivanja filma potpisalo je skoro 30.000 ljudi, a potpisivanje je pokrenuo Institut za istraživanje genocida iz Kanade. Oni su ranije kazali da će peticija s potpisima biti poslana gradonačelnicima gradova u kojima je najavljena projekcija, premijerima i predsjednicima država, bitnim političkim, akademskim i kulturnim subjektima Kanade, SAD-a i Evropske unije.
Peticijom upozoravaju akademsku, političku i kulturnu javnost svijeta na 11. fazu genocida, koja je odavno prisutna na Balkanu, a to je trijumfalizam, odnosno slavljenje zločina.
Prošlog mjeseca Malagurski je na svom Twitteru objavio raspored prikazivanja filma Republika Srpska: Borba za slobodu. Prije no što je odlučio postati reditelj, Malagurski je radio kao dopisnik i urednik ruskih državnih medija RT i Sputnik Srbija. Međutim, nakon što je IGK pokrenuo online peticiju, niz evropskih gradova odlučio je otkazati prikazivanje filma. Do početka ove sedmice otkazano je najmanje šest projekcija u 19 gradova u Austriji, Švicarskoj, Sloveniji, Njemačkoj, Nizozemskoj, Luksemburgu i Belgiji.
Malagurski je za Al Jazeeru rekao da su u dokumentarcu snimljene scene u Srebrenici, ističući da je “Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju [ICTY] u Haagu u svojoj presudi zaključio da je 'ono što se dogodilo u Srebrenici predstavljalo genocid', ni na koji način ne negirajući tu činjenica” te nastavio: “Govori o burnoj historiji Srba pod raznim carstvima iz prošlosti, ali ni na koji način ne izbjegava govoriti o zločinima koje su srpske snage počinile tokom rata u Bosni 1990-ih”, rekao je. “Međutim, niti jedna od spomenutih organizacija nije tražila da pogleda film prije nego što se uključila u agresivnu kampanju njegove zabrane, u stilu ‘cancel kulture’ vremena u kojem živimo”, dodao je Malagurski.
“Ispred svih nas aktivista iz raznih profesija i slojeva društva stoji Boris Malagurski sa svojim filmom koji glorifikuje zločine protiv čovječnosti koji su bili temelj stvaranja Republike srpske, filmom koji je plaćen od strane ultranacionalista, a dijelom čak i iz budžeta grada Banje Luke. Isti taj Malagurski koji je kroz svoje prethodne propagandne filmske i medijske uratke i izjave brutalno vrijeđao žrtve srebreničkog Genocida, negirao Genocid u Srebrenici i izvrtao ruglu komemoracije žrtvama Genocida nazivajući ih posprdno 'srebreničkim festivalima' (2017), sada ponavlja mantru tobožnjeg neshvaćenog umjetnika čiji je film osuđen a da nije ni pogledan. On sebe smatra žrtvom 'cancel kulture' i stavlja u isti rang nas koji smo preživjeli Genocid i etničko čišćenje, nas koje su tih 1990-tih tvorci Republike srpske 'kancelovali' kroz fizičko uništenje, progone i kulturocid”, kaže za Stav Adnan Mahmutović, profesor engleskog jezika na Univerzitetu u Stockholmu i jedan od organizatora akcije otkazivanja prikazivanja filma.
“Uputili smo kritike sadržaja na osnovu reklamnog trailera i utisaka (uglavnom gađenja) ljudi iz Banje Luke koji su film imali priliku vidjeti. Tražio sam da nam se da film da pregledamo unaprijed. Umjesto toga, Malagurski je uglavnom reagovao pozivajući nas da budemo specijalni gosti na premijeri filma i da se uključimo u dijalog. Rečeno nam je da ne osuđujemo film na osnovu trailera jer je to samo reklama čije je cilj da privuče publiku. Naravno da smo tako i shvatili taj trailer i analizirali šta je to stavljeno u njega da privlači publiku i koju vrstu publike one priželjkuje”, kaže Mahmutović, nastavljajući: “Nema sumnje da trailer sumira diskurs ne samo negiranja zločina već i njihovo pranje i glorifikovanje. Mislim da je sam naslov filma dovoljan.
On me je i potakao da reagujem jer me je podsjetio na spomenik u Banjoj Luci podignut borcima za slobodu. Kad god bih prolazio pokraj njega, ili nekog od murala, grafita ili štandova na kojima se prodaju majice i posteri s likovima Ratka Mladića ili nekog od četnika iz Drugog svjetskog rata, uvijek sam pitao slobodu od čega. Slobodu od koga? Od nas Banjalučana Bošnjaka, Hrvata, Roma, Jevreja ili bilo kojih drugih minoriteta, uključujući i Srbe koji su stradali braneći multietničnost od fašističkih ideologija Radovana Karadžića i ostale elite. Slobodu od novinara i aktivista koji od rata do danas u kontinuitetu napuštaju RS?”
Više od 8.000 većinom bošnjačkih muškaraca i dječaka ubijeno je u Genocidu u Srebrenici u julu 1995. godine. Protjerano je više od 40.000 osoba, među kojima se mnogi nikada nisu vratili u prijeratne domove.
Vojno i političko rukovodstvo Republike srpske u Haagu je osuđeno na najteže kazne zatvora zbog Genocida u Srebrenici. Tribunal u Haagu potvrdio je presudu kojom je na kaznu doživotnog zatvora osuđen Ratko Mladić, bivši komandant Vojske Republike srpske za Genocid u Srebrenici, progon Bošnjaka i Hrvata iz općina u BiH, teroriziranje civila za vrijeme opsade Sarajeva i držanje pripadnika UNPROFOR-a kao talaca.
Sud u Haagu u martu 2019. godine pravomoćno je na doživotni zatvor osudio Radovana Karadžića, bivšeg predsjednika Republike Srpske, za genocid i druge zločine počinjene u Bosni i Hercegovini u periodu rata od 1992. do 1995.
Na doživotne kazne zatvora za genocid u Srebrenici osuđeni su također Ljubiša Beara, bivši načelnik za sigurnost glavnog štaba VRS-a, Zdravko Tolimir, bivši pomoćnik komandanta za obavještajno-sigurnosne poslove GŠ VRS-a, i Vujadin Popović, načelnik sigurnosti Drinskog korpusa VRS-a.
Prvu presudu u kojoj su zločini u Srebrenici okarakterizirani kao genocid Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) donio je 2001. godine u predmetu protiv bivšeg generala VRS-a Radislava Krstića. On je prvostepeno osuđen na 46 godina zatvora, a u drugostepenom postupku kazna je smanjena na 35 godina i preinačena u “učestvovanje i pomaganje u genocidu”.
“Sam naslov filma je prepun te velikosrpske ideologije koja retroaktivno upisuje u historiju nešto što ne postoji. Republika srpska je rezultat agresije, etničkog čišćenja i genocida. Ona je politička tvorevina nastala '90-ih, a ne nešto što je postojalo i čija se sloboda branila. Pričati o 'borbi za slobodu' i navoditi da je film sniman djelimično u Srebrenici je kao praviti film o borbi za slobodu i u slavu njemačke nacije i snimati scene u Auschwitzu. Na to sve reći da se film osvrće na kulturu, hranu, muziku i slično je bizarno”, komentira Mahmutović.
“Malagurski, koji je poznat građanima Srbije i BiH kao neko ko redovno propagira nepoštovanje i prezir prema ICTY, neko ko svojim medijskim istupima i filmskim uracima glorifikuje osuđene ratne zločince i ratna postignuća političke elite i oružanih snaga bosanskih Srba i Srbije tokom rata od 1992 do 1995. sada odjednom kaže da se u filmu ne negira Genocid. Ako se Genocid sada ne negira, a istovremeno stavlja u kontekst borbe za slobodu srpskog naroda, onda je to čista i otvorena glorifikacija Genocida. Da li to znači da smo prošli period Schrödingerovog genocida i sada ga se izgleda samo glorifikuje? Trailer dakle ukazuje na namjeru da se legitimizira pa i glorifikuje sramotan i zločinački rat u kojem je stvarana i nastala Republika srpska i prikaže ga kao tobožnju borbu za slobodu, a najradikalnije srpske nacionaliste koji su započeli i diktirali tok rata da romantičarski prikaže kao slobodoljubive i herojske borce za slobodu. Ako biti Srbin, po riječima Emira Kusturice u traileru znači biti slobodan, šta je onda sa slobodama svih nas koji nismo Srbi? Šta nas definiše? Da li je ta srpska sloboda uvjetovana našom neslobodom, pogotovo u okvirima Rs-a?”
Grad Banja Luka navodno je sufinansirao sa 15.000 dolara snimanje dokumentarca. Presude Haškog tribunala, među kojima je i ona da je masakr u Srebrenici Genocid, redovno i na dnevnoj bazi negiraju političari u entitetu Republika srpska i u Srbiji, od Milorada Dodika, najmoćnijeg čovjeka tog entiteta, do srbijanskog državnog ministra Aleksandra Vulina. Gradonačelnik Banje Luke Draško Stanivuković je pozdravio premijeru filma u tom dijelu Bosne i Hercegovine.
“Očigledna je namjera da se relativizira i negira sistematičnost u planiranju, organizovanju i prikrivanju ratnih zločina genocida i istrebljenja desetina hiljada ljudi, nesrpskog stanovništva na teritoriji Republike srpske, koji su kao takvi mogli nastati samo kao plod državne politike, strategije i organizacije značajnih resursa, te ih predstavi samo kao jedan slučajan i tragičan nusprodukt rata”, tvrdi Mahmutović, nastavljajući: “Negiranje genocida i relativizacija zločina počinjenih u ime stvaranja Republike srpske su i dan-danas oficijelne politike lidera i elite u Republici srpskoj i Srbiji. Stoga je važno istaknuti da projekt Malagurskog nije neovisna produkcija već je najvećim dijelom finansiran od ultranacionalističkih i radikalnih političara iz Republike srpske. Jedan od takvih jeste i trenutni gradonačelnik Banje Luke, administrativnog centra Republike srpske, Draško Stanivuković, koji je iz budžeta grada Banje Luke izdvojio javna sredstva kojim je finansiran ovaj propagandni film, pri čemu je u medijima jasno naglasio da je film projekt od srpskog nacionalnog interesa.”
Spremnost političara u Republici srpskoj da finansiraju ovakve uvredljive i propagandne laži pokazuje, smatra Mahmutović, da političkoj eliti u Banjoj Luci nije u interesu da rade na pomirenju i suočavanju sa zločinima počinjenim u ime srpske nacije i stvaranja Republike srpske, već da nastave s politikom očuvanja svih stečevina osvajačkog rata i genocida. “Zbog ovakve politike, danas u Republici srpskoj najviše pate pripadnici manjinskog nesrpskog stanovništva i nezavisni novinari i građanski aktivisti čiji su sloboda govora, pravo na jednakost pa i lična sigurnost ugroženi do te mjere da mnogi odlučuju da trajno napuste svoje domove i potraže sigurniji i bolji život u drugim dijelovima BiH ili u Evropi.”
Prošle sedmice je gradonačelnica Sarajeva Benjamina Karić poslala pismo gradonačelniku austrijskog Salzburga, a nakon tog psima projekcija zakazana u Salzburgu je otkazana, ali nisu reagirali samo u Bosni i Hercegovini i njenoj dijaspori iz Bosne i Hercegovine, popularna komičarka s Aljaske Chelsea Hart objavila je TikTok video na tu temu, napisavši: “Fašizam se vraća u Evropu.”
“Što se tiče turneje, većina evropskih gradova, ako govorim o oficijelnim mjestima kao što su kina ili javne ustanove, već je otkazala projekciju filma nakon što su ih kontaktirali brojni aktivisti. Kod nas u Švedskoj je planirana projekcija na pet mjesta, uglavnom u organizaciji Srpske pravoslavne crkve i srpskih klubova. Sve organizacije s bosanskohercegovačkim predznakom kao i brojni aktivisti su se uključili da obavijeste gradonačelnike i političke partije u upravi tih gradova kakve se stvari organizuju u njihovoj okolini bez njihovog znanja”, kazao je Mahmutović, zaključujući:
“Pošto se radi o srpskim organizacijama, nepotrebno je bilo slati apel njima da otkažu premijere. Širenje ovakve propagande, ovaj put namijenjene široj evropskoj publici, jeste njihov cilj. Iz tog razloga smo se odlučili da djelujemo proaktivno. Možda projekcije neće biti obustavljene, ali se zato oslanjamo na činjenicu da u Švedskoj vjerske zajednice i nevladine organizacije dobivaju finansijska sredstva od države i svaka od njih dužna je da promoviše demokratske principe. Svjedoci smo da su neke edukativne i vjerske organizacije imale problema nakon što su recimo zvali predavače s radikalnim izjavama ili politikom. Švedska uskoro donosi jedan još strožiji zakon upravo o regulaciji državnih sredstava i djelovanju organizacija navedenog tipa. To znači da je cilj prijava koje smo poslali na više ključnih adresa pokretanje jednog dugoročnog procesa kojim želimo suzbiti širenja govora mržnje, propagiranja historijskog revizionizma i slično. Srpska pravoslavna crkva time rizikuje da ostane bez državnih sredstava pa ča i da se dovede u pitanje njeno postojanje kao legitimne vjerske zajednica ako radi protivno demokratskim principima države Švedske.”
Boris Malagurski jeste srpsko-kanadski filmski producent, režiser, pisac, politički komentator, televizijski voditelj i aktivista, poznat po serijalu dokumentarnih filmova pod naslovom Težina lanaca. Rodio se 1988. godine u Subotici. Školovao se u Kanadi, a trenutno živi u Beogradu. Do sada je objavio deset dokumentarnih filmova, te uređivao i vodio televizijske emisije Revolucija i Globalno. Od 2017. godine objavljuje videokomentare o aktuelnim dešavanjima na portalu ruske agencije Sputnjik. On je vlasnik produkcijske kuće “Malagurski Cinema”, preko koje realizira svoje projekte.
Malagurski tvrdi da njegova porodica potječe iz poljskog grada Mala Gora, od vojnika koji je pod komandom princa Eugena Savojskog učestvovao u Bici na Senti protiv Osmanlija, te nakon rata odlučio da ostane u Subotici. Godine 2005. Boris je preselio u Vancouver, gdje je upisao srednju školu Kitsilano Secondary School. Nakon toga pohađao filmsku produkciju na The University of British Columbia.
Dok je studirao, organizirao je proteste u Vancouveru protiv proglašenja nezavisnosti Kosova, te uz pomoć kanadskog novinara Scotta Taylora i irskog diplomate Maryja Walsha snimio svoj prvi film o ovoj temi. U Kanadi je snimio dokumentarni film The Canada Project, u kojem objašnjava svoj put od Subotice do sjevera američkog kontinenta. Stekao je državljanstvo Kanade i ostao u toj zemlji sve do 2011. godine, kada je odlučio da se vrati u Srbiju.
