Od indoevropskih naroda Slaveni naseljavaju najveću teritoriju koja se proteže od Pacifika do Baltika i Mediterana. Grubu podjelu na istočne, zapadne i južne Slavene, koju smo učili u školama, potrebno je nadopuniti zanimljivim pričama o malim slavenskim narodima koji su prijelazni demografski identiteti između pojedinih većih slavenskih naroda koji su u pravilu predmet negiranja ili prisvajanja. Pa tako na Balkanu imamo Pomake, Torbeše, Gorance, Bunjevce, u srednjoj Evropi Lužičke Srbe kao protestantski izuzetak među Slavenima, a među istočnim Slavenima postoje Rusini, Huzuli, Bojki i Lemki, koji žive na brdovitim i šumovitim Karpatima.
Kroz historiju Slavenima su najčešće vladali drugi narodi, a kad su imali svoju ili bili pod vlašću “bratskih” naroda, bivali su izloženi čestim ratovima i migracijama.
Austro-Ugarska, kao jedna od zadnjih evropskih “tamnica naroda”, objedinjavala je sve tri grupe Slavena. Kada su u pitanju istočni Slaveni, koji su bili dio Monarhije, imali su mnogo više perspektiva od sunarodnjaka koji su ostali unutar carske Rusije. Naime, proces industrijalizacije srednje Evrope bio je prilika za mnoge narode da izađu iz siromaštva i bijede te da kroz ekonomsku migraciju pronađu bolje mjesto življenja. Na taj način Rusini, Ukrajinci i drugi slavenski narodi su migrirali prema jugu i zapadu u dijelove Hrvatske, Vojvodine, a od Berlinskog kongresa i u Bosnu i Hercegovinu. Pred početak Prvog svjetskog rata preko 250.000 Rusina je emigriralo u Ameriku, među kojima su i roditelji Andyja Warhola, jedne od ikona pop-kulture 20. stoljeća.
Porijeklo Rusina vezano je za 13. stoljeće, kada su slavenska plemena s istoka preko istočnoevropskih stepa migrirala na zapad i jug. Zbog otpora ratobornog lokalnog stanovništva, Rusini su naselili istočne Karpate, gdje su stoljećima miroljubivo živjeli skromnim seoskim životom. Upravo taj planinski život ih umnogome razlikuje od Ukrajinaca i Rusa.
Rusini žive na pograničnom području Poljske, Slovačke, Mađarske, Rumunije i Ukrajine, gdje su granice bile izuzetno fluidne zadnjih stoljeća. Sjeverni dio rusinskog prostora je bio 100 godina pod vlašću Tatara nakon pada Kijevske kneževine, zatim 400 godina pod vlašću Poljsko-litvanske države. Nakon prve podjele Poljske 1772. godine postaju dio habsburške provincije Galacija sve do Prvog svjetskog rata. Južni dio Rusina, odnosno Podkarpati, gotovo je hiljadu godina bio dio Ugarske kao njen najzaostaliji dio.
Tokom 16. stoljeća većina Rusina je pristupila grčkokatoličkoj crkvi koja je ujedinjena s Rimom, po čemu se razlikuju od Poljaka katolika i Rusa pravoslavaca. Broj Rusina se procjenjuje oko 1,5 miliona, a u dijaspori u Americi, Kanadi, Argentini i Australiji ih živi oko pola miliona. Nakon pada komunizma uslijedio je njihov nacionalni preporod tako da se podaci iz popisa u popis mijenjaju. Njihov neformalni centar jeste slovački grad Prešov, a u Lvivu u zapadnoj Ukrajini im je crkveno i kulturno sjedište.
Sovjetska okupacija bila je kobna za rusinsku crkvu koju je Staljin uništio, odnosno stavio pod kontrolu Ruske pravoslavne crkve. Nažalost, Ukrajinci Rusine smatraju sastavnim dijelom svog naroda, kao i Rusi i Poljaci. Međutim, to za obične Rusine nije bilo značajno, dok za malobrojnu intelektualnu elitu to je bio veliki izazov. U procesu formiranja nacije oni su imali izuzetno složene okolnosti. Da bi bili jednaki s drugim narodima Monarhije, nije im bilo dovoljno da se oslanjaju na tradiciju i folklor nego im je bila potrebna podrška većih nacija. Ukrajinci su im bili jezički bliži, ali Rusi kulturno jači. Rusini imaju svoj jezik s više dijalekata i koriste ćirilično pismo od 56 slova.
Interesi Rusina i službenog Kijeva u postsovjetskoj eri su se suprotstavili zbog intencije za autonomijom i saradnjom s Moskvom, što vlastima nije odgovarao zbog sličnih tendencija na Krimu i istoku. Nažalost, Rusini su postali instrument imperijalističke politike Moskve, koja kroz vladin fond Ruski svet finansira autonomne težnje Rusina u Ukrajini. S druge strane, Rusini su odabrali pogrešnu kartu i na putu ostvarivanja svojih nacionalnih težnji odabrali Rusiju, što se pokazalo izuzetno pogubno zbog ruske agresije na Ukrajinu. Ipak, među Rusinima u Ukrajini i susjednim državama, a još više u dijaspori na zapadu, jača antiruski element, što će svakako olakšati život Rusina u Ukrajini.
Rusini na području bivše Jugoslavije najviše su prisutni u Vojvodini i u Slavoniji oko Vukovara. U Bosnu i Hercegovinu su se doseljavali za vrijeme Austro-Ugarske iz Galicije najviše oko Prnjavora i Prijedora. Njihove prve godine života u novoj zemlji s koje su uglavnom Bošnjaci se iselili u Osmansko Carstvo su bile izuzetno teške, a postoje mnoga svjedočenja o solidarnosti od lokalnih muslimana i katolika.
Njihov broj izuzetno je teško pratiti jer su se na popisima različito popisivali. Dok je Tito bio bliži Moskvi, na popisima je bilo više Rusina, a manje Ukrajinaca jer Sovjetima nije odgovaralo jačanje ukrajinskog identiteta. Nakon što su zahladnjeli odnosi Beograda i Moskve na popisima se povećao broj Ukrajinaca, a smanjio Rusina.
U Vojvodini, u kojoj je rusinski jedan od službenih jezika, najveća je koncentracija Rusina, a u Ruskom Krsturu postoji jedina srednja škola na rusinskom jeziku. Tu je i sjedište Rusinskog nacionalnog savjeta. U Skupštini Srbije narodni zastupnik Aleksandar Olenik, koji dolazi iz rusinske zajednice, predstavlja sve proevropske manjine u Vojvodini. Rusini su priznata nacionalna manjina i u Hrvatskoj, gdje se u Osijeku 2017. godine održao i Prvi svjetski kongres Rusina. Oni su jedan od rijetkih malih naroda koji nema svoju državu, a na kojem nije izvršen genocid. Tajna njihovog opstanka jeste u miroljubivom i integracijskom pristupu svakoj državi u kojoj žive.
