U okolnostima raznih musibeta postao muhanat pa mu ulema nakon ugodnog mehabeta rekla da mu je mustehab muhajem otići terziji da mu zašije muhliju zbog avretlerije.
Gornja rečenica leksički je „mineralizirana“ riječima orijentalnog porijekla koje pokazuju složenost leksičkog sistema bosanskog jezika i sintaksičko-semantičkih mogućnosti u kreiranju stilski markiranog izraza. Izvjesno je da savremeni govornik bez rječnika ne bi mogao razumjeti navedenu „nategnutu“ rečenicu, pa krenimo redom.
Riječ musibet porijeklom je iz arapskog jezika i u vjerskom diskursu ova se riječ može evidentirati, označavajući „nesreću, iskušenje“. Riječ muhanat javlja se u formi pridjeva neodređenog vida i uglavnom nema obilježje određenosti, iako ju je moguće eksplicirati (muhanatī), a također je došla iz arapskog preko turskog, značeći osjetljiva čovjeka s niskom tolerancijom trpljenja. Ulema je imenica i predstavlja oblik množine u arapskom jeziku, iako je, gramatički gledajući, u bosanskom jednina, a doslovno znači „učenjaci“. Imenica mehabet (a postoji i varijacija muhabet) isto je iz arapskog i znači ugodan prijateljski razgovor te je u istoj semantičkoj vezi kao i riječ mustehab, koja predstavlja izvedeni oblik iz korijena h-b-b, što ima semantički dodir s imenicom habib, što znači „prijatelj, miljenik“. Leksema muhajem dodatno je bosnizirana jer je u arapskom izvorni oblik bez medijalnog -h-, a ima značenje „naročito, posebno“, što ovu leksemu povezuje s raširenijim oblikom mahsuz, dok se kod nas u Hercegovini može češće čuti ovaj oblik. Terzija je porijeklom perzijska riječ – derzi, što je u turskom dalo terzi a u bosanskom je morfološki prilagođena u obliku terzija, a označava „krojača, šnajdera“. Oblik riječi muhlija perzijsko-turska je posuđenica, a u savremenom jeziku označava ono što se zove šlic. Avretlerija je turcizirani oblik arapske riječi 'avret, što znači stidno mjesto.
Bogatstvo bosanske leksike – samo bez patetike!
***
Dr. sc. Alen Kalajdžija naučni je savjetnik Instituta za jezik Univerziteta u Sarajevu, u kojem je obavljao i funkciju direktora u dvama mandatima. Njegova područja zanimanja jesu lingvistika i historija jezika. Do sada je ukupno objavio 72 rada, uključujući izvorne naučne članke, stručne radove i prikaze, a istovremeno je učestvovao na 54 domaće i međunarodne naučne i stručne konferencije, simpozija i okrugla stola, od čega su 25 učestvovanja od izbora u zvanje višeg naučnog saradnika. Učestvovao je na više od 60 stručnih tribina i promocija izdanja iz oblasti bosnistike. Urednik je više od 20 izdanja Instituta za jezik, od čega je u 14 izdanja bilo od izbora u zvanje višeg naučnog saradnika, te je bio recenzent niza različitih naučnih i stručnih djela iz oblasti bosnistike.
