Beogradska Politika u novembru 2019. godine objavila je članak pod naslovom Srbi i Jevreji, dežurni kolektivni krivci. Članak je “plovio” na zajedničkom stradanju Srba i Jevreja tokom Drugog svjetskog rata odražavajući atmosferu stradalništva koje poprima revanšistički oblik s pozdravom “Vidimo se u Prizrenu”, aludirajući na rješenje jevrejskog pitanja kroz formiranje jevrejske države. U tom kontekstu se i srpsko-izraelski ili, bolje formulirano, srpsko-jevrejski dijalog odvija po zakonitostima prinudnog savezništva s binarističkim pogledima na odnose “neprijatelj” ili prijatelj. Ovako postavljena jednačina samo je polazna premisa ovog savezništva s duboko ukorijenjenim zajedničkim antagonizmima.
Današnja Srbija kao despotija Aleksandra Vučića nastoji kapitalizirati evociranje na Jugoslaviju u mnogim poljima. Od naoružane armije na javnom servisu pa do kulta ličnosti s diktatorskim začinima koju je u sebi zaokružio Vučić. Povrh svega, nedavni pokušaj okupljanja “Pokreta nesvrstanih” samo je maskirovka za iznuđivanje afričkih i azijskih država s ciljem povlačenja priznanja Kosova ili dodatnog konsolidiranja tog stava u slučaju pokretanja rasprava na međunarodnim forumima. U kontekstu izraelsko-srpske priče, treba istaći da ona u genezi korespondira s hladnoratovskom prošlošću 20. stoljeća i položajem Jugoslavije. Srbija je jedina država nastala disolucijom SFRJ koja se na tržištima u zemljama trećeg svijeta još predstavlja kao Titova Jugoslavija, pri čemu je to najočiglednije u izvozu naoružanja u države s kojima je i bivša država poslovala. Titov ugled na Bliskom istoku jeste i spona s Izraelom, naravno, preko leđa muslimana, a ako uzmemo u obzir političku i ideološku prošlost Aleksandra Vučića, savezništvo Izraela i Srbije može biti samo opet preko leđa muslimana.
ODNOSI IZRAELA I JUGOSLAVIJE
Sve počinje u Argentini pedesetih, u doba lova na odbjegle kolaboratore sa silama Osovine. Jugoslavenske službe uveliko jure narodne izdajnike, policijske konfidente i krvnike iz logora. Pritom je svaki ulov spektakularan. Međutim, uhvatiti Pavelića najveći je i najteži cilj jer je pacovskim kanalima izvučen s Luburićem i ostacima ustaške vrhuške. Tada na scenu stupa Titov blizak saradnik i saborac iz lepoglavske samice Moša Pijade. Upravo će “Čiča Janko” (pseudonim za Mošu) s Titom posredovati da Jugoslavija još 1948. godine uspostavi diplomatske odnose s Izraelom, a tad započinje i masovna seoba jugoslavenskih Jevreja u Izrael. Kako god su Jugoslaveni tragali za odbjeglim zločincima u imigraciji, tako su i Izraelci jurili doktora Mengelea i Adolfa Eichmanna. Uz pomoć izraelskih obavještajnih službi, a u zamjenu za priznanje države Izrael, “Mossad” je lokaciju Pavelića isporučio jugoslavenskim obavještajnim centrima, koji su u neuspjelom atentatu teško ranili Pavelića. Od pucnja Blagoja Jovovića do Šestodnevnog rata prošlo je deset godina, pri čemu su odnosi između novoformiranog Izraela i Jugoslavije bili izuzetni. Jugoslavija je postala jedina socijalistička država koja je dopustila Jevrejima da se odsele u Izrael, s tim da su sa sobom mogli ponijeti samo pokretnu imovinu, dok su se nepokretne morali odreći. Zamjenik ministra vanjskih poslova Jugoslavije Vlada Popović je izjavio: “Mi treba da omogućimo tim ljudima da idu u svoju zemlju, svoju državu, jer su najzad dočekali da imaju svoju državu. Njih tamo vuče srce i oni će biti velika spona između Izraela i Jugoslavije.” U periodu od 1948. do 1952. godine iz Jugoslavije je u Izrael odselilo 8.618 Jevreja, od čega najviše iz Srbije i Hrvatske. Dobri odnosi između dvije države pogoršani su izraelskim napadom na Egipat 1956. godine, koordinirajući taj napad s Francuskom i Britanijom i svrstavajući se u imperijalistički blok. Uz oštar protest Amerikanaca, nastojalo se konflikt okončati na sjednici Vijeća sigurnosti UN-a, gdje je usvojen prijedlog Jugoslavije (kao nestalnog člana!) o pacifikaciji Sinaja, pograničnog pojasa između Izraela i Egipta. Po usvajanju odluke o slanju mirovnog kontingenta na Sinaj od 3.000 vojnika Jugoslavija je poslala 300 pripadnika jugoslavenske armije u mirovnu misiju na Sinaj.
Iako je prekinuo diplomatske odnose s Izraelom, Titov autoritet u arapskom svijetu bio je ogroman i odličan materijal za posredovanje u arapsko-izraelskom dijalogu, što je i pokušao David Ben-Gurion, premijer Izraela, poslavši pismo Josipu Brozu u kojem mu piše: “Vi ste, gospodine predsjedniče, poznat i kao jedan od najbližih prijatelja predsjednika Nasera, te ja vjerujem da ćete moći odigrati odlučnu ulogu u omogućavanju zajedničkog sastanka Izraela i Egipta za pregovaranje miru.” Međutim, Tito je, kao i u prethodnim slučajevima kada su od njega evropski partneri tražili da bude arbitar, odbio. Zvanično, odnosi između dvije države nepopravljivo će se raspasti napadom Izraela 1967. godine na arapsku koaliciju.
KAKO JE IZRAEL NAORUŽAVAO VRS
O izraelskom naoružavanju Vojske RS-a nije se mnogo govorilo iako je izraelska pomoć zločinačkoj soldateski bila vrlo izdašna. Profesor Yair Auron i advokat Eitay Mack 2016. godine zahtijevali su od države Izrael podatke o tovarima naoružanja za VRS i uopšte pomoći izraelskih obavještajnih krugova ratnom rukovodstvu Republike srpske. Vrhovni sud odbio je njihove zahtjeve odgovarajući da su to podaci koji podrivaju nacionalnu sigurnost Izraela. Iako se stručna javnost nikada nije bavila stavom Izraela o srpskoj agresiji na međunarodno priznate države Sloveniju, Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu, poznato je da su obje vlade (i laburistička i Likudova) Izraela u periodu od 1990. do 1998. godine zdušno podržavale Srbe. Kada su u Izraelskom parlamentu zastupnici Dedi Zucker i Rafael Ellul pokušali inicirati razgovor o dešavanjima na Balkanu te 1992. godine, zamjenik predsjedavajućeg dr. Shevach Weiss ih je prekinuo te započeo s tiradama o srpskom narodu kao slobodoljubivom i dobrom. Petog augusta 1992. godine Zuckeru i Ellulu se pridružio i zastupnik Abdul Wahab Darawshe tražeći očitovanje ministra vanjskih poslova Shimona Peresa o stanju u Bosni i Hercegovini te stavu Izraela spram srpske agresije. Peres je odgovorio deklarativnim žaljenjem za sve žrtve bez izuzetka, rekavši da Izrael ne može biti na strani koncentracijskih logora i ubijanja nedužnih. Na terenu, pak, prosrpski stav Izraela bio je javna tajna. “Mossad” je u zamjenu za izvučene Jevreje iz Sarajeva davao naoružanje VRS-u. Tokom bombardiranja opkoljenog Sarajeva jedna minobacačka granata od 120 mm s nepoznatim pismom na sebi nije eksplodirala. Posmatrači Ujedinjenih nacija, uz pomoć međunarodnog humanitarca dr. Joela Weinberga, utvrdili su da je riječ o hebrejskom, te je postalo bjelodano da je Sarajevo granatirano i izraelskim projektilima. Brojne su i fotografije pripadnika VRS-a naoružanih izraelskim automatima “Uzi”. Osim direktne pomoći u naoružanju i medijskoj potpori, Izrael je i obavještajno pomagao Srbe tokom agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu. Pomoć se ogledala i u dojavljivanju o dolascima dobrovoljaca iz arapskog svijeta koji su se borili kao pripadnici Armije Republike Bosne i Hercegovine. Simbolično, 1993. godine Izrael je poslao manji kontingent lijekova i zavoja u opkoljeno Sarajevo te primio osamdesetak izbjeglica. Zastrašujuća je činjenica da su izraelski mediji o padu Srebrenice i genocidu iz jula 1995. izvještavali kao o “zarobljavanju oko 6.000 ratnih zarobljenika”, s tim da će slike koje su tih dana obišle svijet natjerati Izraelce da bolje maskiraju svoje prosrpske stavove. Treba navesti da je 1994. godine izraelski lobi nastojao ukinuti embargo i sankcije Srbiji. Koliko su bili uspješni u tome, dokazuje i upozorenje Ala Gorea, potpredsjednika SAD-a, da prestanu s takvim aktivnostima. U svojoj knjizi Srpska vojska: iz kabineta ministra vojnog sekretarica vojnog ministra Dobrila Gajić Glišić navodi da su sporazume o kupovini naoružanja od Izraela dogovarali još 1991. godine. “Jedan od najvećih poslova je obavio Jezdimir Vasiljević u Izraelu oktobra 1991. godine. Zbog razumljivih razloga, detalji sporazuma s Jevrejima nisu bili javno dostupni u tom periodu. Bio je to komplikovan i težak posao. Ali je uspješno završen.”
OD 1999. DO DANAS
Iako je rođeni Jevrej, jedan od vojnih pregovarača u Daytonu, američki general Wesley Clark jasno je i tokom agresije anticipirao ko je žrtva, a ko dželat. U svojoj knjizi Moderno ratovanje Slobodana Miloševića opisuje kao najvećeg siledžiju kojeg je ikada sreo. U kontekstu NATO operacije u kojoj je bombardirana SR Jugoslavija upravo je Wesley Clark kao vrhovni komandant savezničkih snaga u Evropi vodio kampanju.
Odnose između Izraela i Srbije na svojevrstan način začinila su priznavanja Kosova i Palestine, pri čemu je izgledalo kao da je tradicionalnom prijateljstvu došao kraj. Međutim, brojevi govore suprotno, u 2020. godini robna razmjena između Izraela i Srbije popela se na 82 miliona eura, pri čemu su u međuvremenu organizirani i turistički aranžmani za putovanje iz Srbije u Izrael i obratno. Srbija je pokazala interesiranje za nabavku izraelskog protuoklopnog sistema “Spike L2R”, pri čemu se nastojala maskirati nacionalna sramota u kojoj je Vučić bio prisiljen premjestiti Ambasadu Srbije iz Tel Aviva u Jerusalem, odnosno priznanje Kosova od Izraela.
O neobičnom, ali konzistentnom prijateljstvu Izraela i Srbije kao nasljednice Jugoslavije treba reći da je ono prije svega zasnovano na zajedničkom antagonizmu prema muslimana, ali i jasno određenim i permanentnim težnjama za teritorijalnu ekspanziju. Neobično je to iskustvo za dva naroda koja su tokom Drugog svjetskog rata pretrpjela genocid, ali i potvrda da je najgore biti progonjen od onoga koga su progonili.
Spike L2R
